دسترسی متن کامل – بررسی روابط علت و معلولی توسعه‌ی شهرنشینی و ترافیک حاصل از خودروها …

درختان با توجه به مسائل اجتماعی حاکم بر شهرهای امروزی دارای اهمیت بالایی هستند. چشم‌انداز‌های سبز می‌توانند در سلامت و بهبود وضعیت روحی و جسمی افراد از طریق ایجاد مکان‌هایی جهت تفرج و نیز معاشرت گروه های مختلف اجتماعی نقش ارزنده‌ای داشته باشند. احداث پارک در یک محله و مکان شلوغ شهری می‌تواند تا حد قابل ملاحظه‌ای در کاهش فشارهای روحی و روانی افراد و درمان برخی بیماری‌ها نظیر افسردگی و ناراحتی های عصبی موثر باشد. جنگل‌کاری شهری و ایجاد فضای سبز در تقسیم تفرجگاهی مؤثر بوده وعامل مؤثری در گذراندن سالم اوقات فراغت شهروندان به شمار می‌رود. ایجاد سایه ، چشم انداز ، تلطیف هوا و هوای پاک جدا از زیبایی خدادای درختان از جمله عوامل موثر در شکل‌گیری تفرجگاه‌ها و حضور فضای ‌سبز در زندگی انسان‌هاست[۳۰].
معماری شهرها
ایجاد جنگل‌های شهری می‌تواند جایگزین مناسبی برای سایر مصالح مورد استفاده در معماری جهت تقسیم فضاهای شهری باشد و عامل مهمی در ایجاد پیوند و ارتباط منطقی بین معابر، ساختمان‌ها وبناهای شهری باشد[۳۱].
برگابی^[۲۱]
درختان کاشته شده در جنگل‌های شهری، توانایی جذب برگاب‌های ناشی از بارندگی‌ها و کند کردن حرکت و جریان آب درسطح غیر‌قابل‌نفوذ شهر را دارند تا راه افتادن آب درسطح شهر را به تأخیر بیاندازند. سوزنی‌برگان تا ۴۰ درصد وپهن‌برگان تا ۲۰ درصد توانایی دارند که آب باران را گرفته و دوباره از طریق تبخیر به فضا برگردانند. این کارآیی درختان در صورت ایجاد جنگل‌های شهری، آثار بسیار ملموس و مثبتی در تلطیف و تصفیه‌ی آب و هوای شهرها خواهند داشت[۳۲].
کاهش سیلاب‌‌ها
جریان‌های تند سیلابی و روش مدیریت آنها، یکی از موضوعات اصلی در مطالعات زیست‌محیطی در کنار سایر مباحث شهرها است. با افزایش سطح غیرقابل نفوذشهرها ( ابنیه‌ها، جاده‌ها و ساختمان‌ها ) آب بیشتری باید به خارج از شهرها هدایت شود؛ درختان با جذب برگاب‌ها و هدایت آنها به اندام‌های خود سبب کندی جریانهای تند و سیلابی می‌شوند؛ به نحوی‌که یک شهر نه چندان بزرگ با پوشش درختی ۳۰درصد توانایی کاهش حرکت سیلاب‌ها را تا ۱۴ درصد دارد، یعنی سطح اندام‌های درختان از یک سو سرعت سیلاب‌ها را ۳ برابر کاهش می‌دهد و از سوی دیگر هزینه‌‌های ساخت سیستم‌های هدایت جریان‌های سیلابی را ‌نیز کاهش می‌دهند[۳۳].
تولیدکننده‌ی فیتونسید^[۲۲]
درختانی مانند گردو، کاج و بلوط از خود ماده‌ای به نام فیتونسید در فضا رها می‌سازند که برای بسیاری از باکتری‌ها و قارچ‌های تک سلولی و برخی از حشرات ریز اثر کشندگی دارد. در عین حال تولید چنین موادی توسط درختان روی انسان اثر فرح‌بخشی دارد. مغز انسان از دو نیمکره‌ی چپ و راست تشکیل شده است و نیمکره‌ی راست در تنظیم احساس غریزی و طبیعی انسان مانند احساس محبت، خواب و نیازهای دیگر طبیعی نقش دارد. درحالی که نیمکره‌ی چپ، به نظم کشیدن کارهای مکانیکی انسان مانند تنظیم وقت و سروقت حاضر بودن را به عهده دارد. انسان شهرنشین به دلیل درگیری در کارهای روزمره و شرایط محیط‌زیست شهری به مراتب کار بیشتری از نیمکره‌ی چپ خود می‌کشد که موجب اختلال بین دو نیمکره‌ی مغز و در نتیجه عملکرد غیرطبیعی مغز انسان می‌شود. دانشمندان پی برده‌اند که درختان به سبب رهاسازی مواد شبیه فیتونسید می‌توانند تعادل بین دو نیمکره‌ی مغز را به خوبی برقرار ساخته و حالت طبیعی و آرام بخشی را به انسان می‌دهند[۳۴].
کاهش دمای محیط
اختلاف دمای یک منطقه جنگلی نسبت با مناطق مجاور خود که فاقد پوشش گیاهی می‌باشد حدود ۵ تا ۱۱ درجه سانتی‌گراد می‌باشد. و این اختلاف بیانگر نقش عظیم درختکاری در تلطیف و خنک کردن هوا خصوصا در مناطق گرمسیری می‌باشد[۳۵].
تثبیت و پایداری خاک( جلوگیری از فرسایش خاک )
فضای سبز و مخصوصا درختان با رشد و نفوذ ریشه‌ی خود در خاک سبب استحکام خاک و به هم چسبیدن ذرات خاک شده و نفوذپذیری آن را افزایش می‌دهند. و با این کار سرعت سیلاب و روان‌آب‌های مخرب که در اثر بارش باران‌های شدید ایجاد می‌شوند را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهند. باید در نظر داشت که در صورت فرسایش هرکیلوگرم خاک، هفتادوپنج‌کیلوگرم ازت، بیست‌وچهارکیلوگرم فسفر و هشت‌کیلوگرم پتاس در هر هکتار از مزارع از زمین از میان خواهد رفت، و به همین دلیل نیز در مناطق پر باران مهمترین کنترل کننده‌ی فرسایش خاک، پوشش‌های گیاهی می‌باشد[۳۶].
جلوگیری از تولید ریزگرد
گیاهان و مخصوصا درختان با سایه‌اندازی روی زمین و کاهش شدید سرعت باد، تبخیر از سطح خاک را کاهش داده و مانع از ایجاد فرسایش بادی و تولید ریز گردها می‌شوند، به‌طوری‌که هر هکتار جنگل ۶۸ تن غبار را از محیط جذب می‌کند[۳۷].
جلوگیری از الایندگی اتمسفر
گیاهان علاوه بر اینکه به‌طور مستقیم می‌توانند آلاینده‌ها را جذب کنند بلکه از طریق غیرمستقیم
نیز با کاهش دما و در نتیجه کاهش مصرف انرژی، از ورود آلاینده‌ها به اتمسفر جلوگیری می‌کنند[۳۸].
ارزشهای مادی و علمی
انسان از نخستین روزهای هبوط خود در زمین، برای ساخت جان‌پناه، ابزار و ایجاد گرما به منابع طبیعی و مخصوصا درختان وابسته بوده است و حتی امروز نیز بسیاری از مبلمان‌های شهری و خانگی، لوازم التحریر، کاغذ، ساختمانها و سایر مایحتاج چوبی و بهداشتی خود را از طریق درختان جنگل تامین می‌کند. علاوه بر این، پوست، برگ، صمغ، ریشه و چوب بسیاری از درختان خواص دارویی ارزشمندی دارند که در درمان بسیاری از بیماری های صعب العلاج نظیر بیماری های قلبی، ریوی، کلیوی نقش بسزای را ایفا می‌کنند. با تمام این فواید و کاربرد‌های گوناگون درختان‌جنگلی، متاسفانه این منابع طبیعی روز به روز مورد تهاجم و تخریب بیشتری قرار گرفته و روزانه هزاران هکتار از آنها در سراسر دنیا برای تامین نیازهای زندگی انسان‌ها نابود می‌شوند[۳۹]. آیا تصور زندگی بدون درخت و بدون منابع طبیعی و جنگل‌ها امکان‌پذیر است؟ آیا منابع ارزان و سهل‌الوصول دیگری غیر جنگل‌ها برای تامین اکسیژن انسان‍‍‌ها وجود دارند؟ پس وظیفه‌ی انسان‌ها برای حفظ و توسعه‌ی جنگل‌ها را باید کجا تعریف کرد؟
دارای قدرت جذب بالای آب
جنگل‌ها و مراتع دراثر فعالیت جانداران و ریشه‌دواندن گیاهان و درختان به داخل خاک، سبب افزایش قدرت نفوذ آب در خاک‌های جنگلی می‌شوند به‌طوری‌که نفوذ یک لیتر آب در جنگل‌های پهن برگ ۷ دقیقه و ۴۰ ثانیه، در زمین کشاورزی ۴۶ دقیقه ۲۶ ثانیه ودر خارج از جنگل ۴۰ساعت و۴۰ ثانیه طول می‌کشد. همچنین لاشبرگها علاوه بر این‍‌که مانند اسفنجی آب را جذب می‌کنند که محیط جنگل قادر را می‌سازد تا ۴۰ برابر بیشتر از محیط غیر‌جنگلی آب را جذب کند، لاشبرگ‌ها پس از پوسیده شدن تبدیل به هوموس شده و از فرسایش بیشتر خاک نیز جلوگیری می‌کنند[۴۰].
حفاظت از سفره‌های آب زیرزمینی
در حفاظت و تشکیل سفره‌های آب زیرزمینی و نهایتاً پیدایش چشمه‌ها و رودخانه، جنگل‌ها تاثیر بالایی دارند، چرا که با سایه اندازی و جلوگیری از تبخیر آب و همچنین با جلوگیری از ایجاد سیلاب‌های ناشی از بارندگی، عملا بزرگ‌ترین و فعال‌ترین عامل در حفاظت و توسعه و ایجاد سفره‌های آب زیرزمینی محسوب می‌شوند[۴۱].
دارای نقش اقتصادی
از دیدگاه علم اقتصاد جنگل‌ها دارای دو نقش تولیدی صنعتی و غیر صنعتی هستند، هزاران فرآورده‌ی چوبی و سلولزی، صنعتی، شیمیایی، ساختمانی، همراه با افزایش ارزش افزوده‌ی رشد آن‌ها
( درختان )، سالانه از جنگل‌ها به‌دست می‌آید[۴۲].
مانع ایجاد بهمن درشیب‌‍‌های تند مشرف به شهرها
در گردنه‌ها و مناطق کوهستانی، درختان مانند دیواه‌های بزرگی، لایه‌های عظیم برف را در سطح دامنه‌های پرشیب نگه‌داشته و از حرکت آنها جلوگیری می‌کنند و ریشه‌ی گیاهان و درختان و خاک این مناطق، آب اضافی را جذب و مانع از شکل گیری لغزش برف در دامنه‌ها و در نتیجه تخریب جاده‌ها و شهرها که هزینه‌های انسانی و اقتصادی و اجتماعی را در بر خواهد داشت، می‌شوند[۴۳].
نماد توسعه‌ی پایدار
زمانی توسعه‌ی یک کشور تنها با جنبه‌ی اقتصادی سنجیده شده و به تأمین نیازهای اولیه‌ی زندگی توجه می‌شد. ولی امروزه با توسعه‌ی شهرنشینی و افزایش جمعیت و ایجاد انواع آلودگی‌ها از یک طرف و مصرف بالای جمعیت کره‌ی زمین وکمی منابع توسعه‌ی یک کشور درجهت تأمین نیازهای نسل‌های آینده از طرف دیگر، سبب تغییر دیدگاه‌ها و در نتیجه پارامترهای توسعه یافتگی کشورها شده است، به نحوی که داشتن جنگل و حفظ آن، یکی از معیارهای اصلی توسعه می‌باشد. کارشناسان جهانی از جمله فائو معتقدند چنانچه سطح جنگلهای هر کشوری کمتر از ۲۵ درصد خاک آن کشور باشد، از نظر محیط زیست انسانی در وضعیت بحرانی قرار دارد[۴۴].
دارای نقش درمانی و ضد غفونی کننده
طبق بررسی‌های محققان دانشگاه لیورپول درختان کاج، گردو، بلوط، فندق، اوکالیپتوس و افرا، از خود موادی در هوا پخش می‌کنند که باعث از بین رفتن بسیاری از باکتری‌ها و قارچ‌های تک ‌سلولی و برخی از حشرات مضر می‌شوند این ماده تاکین نام دارد. به طور مثال اگر پشه و یا مگس را زیر سرپوشی قرار دهیم که در آن برگ‌های خرد شده اکالیپتوس و یا زبان گنجشک وجود داشته باشد حشره پس از مدتی می‌میرد.
برای مبارزه با بیماری سل، در اورنج کانتی^[۲۳] افراد مبتلا را برای استراحت به مناطقی که جنگل‌های کاج وجود دارد می‌فرستند. در واقع اهمیت جنگل فقط در تصفیه هوا از گرد و غبار نیست، بلکه جنگل در ضدعفونی کردن هوا هم نقش مؤثری دارد و این موضوع، ایجاد فضای سبز در اطراف و داخل شهرها و بیمارستان‌ها و اماکن عمومی را به‌خوبی مشخص می‌کند[۴۵].
۳-۲-۲-۴ میزان آب مصرفی درختان جنگلی
درختان مقادیر نسبتا قابل توجهی از آب را برای رشد خود مورد استفاده قرار می‌دهند که بیشتر این مقادیر، از آب‌های حاصل از بارندگی‌ها و یا آب‌های سطحی، تامین می‌گردند. مثلا یک درخت بلوط بزرگ و بالغ، در طول یک سال از حیات خود، میزان ۴۰۰۰۰ گالن آب ( ۱۶۰۰۰۰ لیتر ) را مورد مصرف قرارمی‌دهد. این در شرایطی است که درختان مناطق مرطوب مانند پنسلوانیا^[۲۴] در مسیر تامین آب مورد نیاز خود، ۲۴ اینچ ( معادل ۶۱۲ میلیمتر ) از ۴۰ اینچ ( معادل ۱۰۲۰ میلیمتر )، آب‌های حاصل از بارندگی را جذب و مصرف می‌کنند. بیشترین مقدار مصرف آب در درختان در فصل تابستان مشاهده می‌شود که از آب برای تقلیل دمای ساختار درونی خود استفاده می‌کنند. این امر در کنار فرآیند فتوسنتز و غذا سازی گیاهان، لزوم وجود آب در پیکره درختان را اثبات می‌کند. گیاهان به ویژه درختان با ساختار چوپی( غیر مثمر )، به خوبی مواد غذایی، علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها و انواع کودها را از خاک و یا محلول در آب جذب می‌نمایند. این در واقع به معنای مصرف ۳۰۷۶ لیتر آب در طول یک هفته توسط درختی با مشخصات فوق الذکر است.
درختان ریز برگ در اکوسیستم‌های طبیعی، حدود ۵۰۰( معادل ۲۰۰۰ لیتر ) تا ۷۶۰( معادل ۳۰۴۰ لیتر )گالن آب را در طول یک سال مورد استفاده قرار می‌دهند. در اینجا نیز میزان آب مصرفی در طول یک هفته، معادل ۵۸ لیتر خواهد بود. همچنین درختان همیشه سبز در یک سال از زندگی خود، ۴۰۰۰ گالن آب( معادل ۱۶۰۰۰ لیتر )را مورد استفاده قرار می‌دهند. در این مقطع نیز مصرف آب هفتگی ۳۰۷ لیتر تخمین زده شده است. در بررسی دیگری، مشخص گردید که درختی جوان و نه ساله، در طول یک سال میزان ۵۸ گالن آب( معادل ۲۳۲ لیتر )را مصرف می‌نماید تا با تکمیل مراحل زیستی خود به رشد و تکامل برسد و همین درخت نیز در طول یک هفته، ۵/۴ لیتر آب را صرف مراحل رشد خود می‌کند. امکان آبیاری جنگلی به وسعت ۳۰۴ متر مربع، با یک تا دو سوم از میزان آبی ست که برای آبیاری مساحتی پوشیده از چمن طبیعی بهره برده می‌شود[۴۶].
۳-۲-۲-۵ چگونگی تولید اکسیژن توسط درختان
درختان توسط برگ‌هایشان گاز دی‌اکسیدکربن، و به‌وسیله ریشه نیز آب را جذب و با استفاده از نور و انرژی خورشید طی فرآیند شیمیایی( فتوسنتز )، تولید گلوکز( قند )، اکسیژن و آب می‌کنند که از گلوکز و نصف اکسیژن تولیدی و مقداری از آب به‌عنوان غذا برای رشد استفاده کرده و نصف اکسیژن تولیدی به‌همراه مقداری از آب تولیدی را به هوا متصاعد می‌کنند و این چرخه را تا زمان تامین انرژی و نور کافی ادامه می‌دهند ولی بدون گاز دی‌اکسیدکربن و آب، این چرخه متوقف می‌گردد!؟
به ازای جذب ۲۶۴ گرم گاز دی‌اکسیدکربن و ۲۱۶ گرم آب توسط درختان، مقدار ۱۸۰ گرم گلوکز و مقدار ۱۹۲ گرم‌ اکسیژن و مقدار ۱۰۸ گرم آب تولیدمی‌شود که از این مقادیر تولیدی، گلوکز ونصف اکسیژن و مقداری از آب( بسته به دمای محیط )را درختان برای رشد مصرف کرده و نصف اکسیژن را به محیط آزاد می‌کنند. یعنی در مقابل هر کیلوگرم گاز دی‌اکسیدکربن جذب شده توسط درختان، آن‌ها می‍‌توانند حدود ۷۲۷ گرم اکسیژن تولید کنند که تقریبا نصف آن ‌را به محیط می‌دهند. ” رجوع شود به پیوست شماره۱”
هر برگ درخت در هر ساعت قادر به تولید ۵ میلی‌لیتر اکسیژن است[۴۷]، حال اگر درختی به‌طور متوسط ۵۰۰ برگ داشته باشد، خواهیم داشت: ]میلی‌لیتر اکسیژن در ساعت۲۵۰۰=۵۰۰*۵[ .
۳-۲-۲-۶ تعداد درختان لازم برای تامین اکسیژن هر خودرو