پیامدهای ناشی از عزت نفس پایین
همان گونه که وجود عزت نفس منافعی دارد که گفته شد، عزت نفس پایین نیز عواقب زیانباری دارد که به تعدادی از آنها در زیر اشاره می‌شود:
- عزت نفس میتواند بر ماهیت روابط با دیگران و سلامت روانی نفوذ زیادی داشته باشد و آنها را تهدید کند.
- پذیرش خود و دیگران مشکل می‌شود: هر چه افراد خود را بیشتر بپذیرند، احتمال بیشتری خواهد داشت که دیگران را نیز بپذیرند و برعکس، هر چه نظرشان نسبت به خود نامطلوب‌تر باشد دیگران را نیز کمتر پذیرا خواهند بود.
- ترس از تنها شدن: زنی که از عزت نفس پایین برخوردار است مرتب از همسر خود می‌پرسد «آیا او را دوست دارد؟» چون از این ترس دارد که همسرش او را ترک کند و او تنها بماند.
- کمال گرایی:همین حس باعث می‌شود تا فرد مرتب پیشرفت خود را با پیشرفت دیگران مقایسه کند، به ناچار کسانی را می‌بیند که از وی موفق ترند، این مقایسه معمولاً باعث می‌شود تا احساس ضعف بیشتری بکند.
- متوسل شدن به مکانیسم‌های دفاعی: یعنی فرد به جای آنکه به طور مستقیم با مشکلات رو به رو شود، از آن اجتناب میکند؛ و یا آن را انکار میکند. برای مثال زنی که عزت نفس ضعیفی دارد، هر بار که تعریف و تمجیدی از طرف شوهر درباره ظاهرش می‌شود،می‌گوید: «او این حرف را می‌زند تا من را خوشحال کند». یا متوسل به سرکوب شده و یا فرافکنی میکند. مثلاً اگر فرد خودش تند خو باشد با صراحت آن را به همسرش نسبت میدهد و یا واکنش وارونه[1] انجام میدهد؛ مثلا اگر احساس حقارت کند، و یا اگر خیلی ضعیف باشد به اعتیاد پناه می‌برد که از یک واقعیت تحمل ناپذیر یا منحرف کردن ذهنش سرچشمه می‌گیرد، البته این اعتیاد همیشه به مواد مخدر نیست، ممکن است به پرخوری، کم خوری، سیگار، الکل، کار، نظافت، قمار، خرید، سرزنش دیگران، مراقبت کردن، مراسم مذهبی باشد.
- داشتن برداشتی مبهم از خود: افرادی که عزت نفس ضعیفی دارند، به علت اجتناب از شناخت و آگاهی بیشتر در مورد خود، برداشت مبهمی از خود دارند که نمی‌دانند چه احساسی دارند.
- به خود کاذب روی می‌آورند: کسانی که دچار ضعف عزت نفس می‌شوند احساس میکنند که باید همه چیز را تحت کنترل داشته باشند، چون توان واقعی برای این کار را ندارند، پشت عنوانهای شغلی پنهان می‌شوند و معمولاً از خطر کردن و تغییر می‌ترسند.
- نمیتوانند تصمیم بگیرند: برای کسانی که عزت نفس شان پایین است، تصمیم‌گیری کار دشواری می‌باشد و همواره در یک موقعیت بلاتکلیفی به سر می‌برند.
- افرادی که دچار ضعف عزت نفس می‌شوند با دیگران ارتباط برقرار نمیکنند: پژوهشهانشان میدهد که بین عزت نفس پایین و اضطراب برقراری ارتباط با دیگران، همبستگی وجود دارد، افراد دارای عزت نفس پایین، در صحبت و گفتمان، خود را کم جرأت‌تر، بازدارنده‌تر و عجول می‌پندارند، این افراد در زمینه‌های اجتماعی، عصبی تر و مضطرب‌تر بوده و همواره منتظر شکست هستند و سعی میکنند خود را در معرض توجه دیگران قرار ندهند.
10-در زندگی بیش از حد محتاطانه عمل میکنند: از اثبات برخوردار نیستند، چون ترس عمده آنها خطر کردن است (امیر حسینی، 1383).
همه انسان ها به یک سلسله نظام ارزشی برای جهت دادن و هدایت زندگی خود نیاز دارند، اصولی که به آن پای بند باشند و اعمال خود را با آن تطبیق دهند.
از مجموع مطالب فوقمیتوان دریافت که عزت نفس یکی از مسائل بسیار مهم شخصیتی می‌باشد که می‌بایست فرد در زندگی در اجتماع آن را کسب نماید زیرا یکی از زیربناهای اساسی، ساختار شخصیت می‌باشد و فردی که عزت نفس پایینی داشته باشد انگیزه لازم برای پیشرفت در جوامع انسانی را نخواهد داشت و دائم در احساس حقارت به سربرده و خود را لایق ارتقاء در جنبه‌های مختلف زندگی نمیداند (امیر حسینی، 1383).
[1]-reaction formation