کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 18

در آمدن از جلوی کسی-با کسی مقابله به مثل کردن-در برابر کسی مقاومت کردن

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

حساب داشتن-حساب بانکی داشتن

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

پاشویه کردن-شستن پای بیمار با آب گرم نمکدار برای پایین آورد تب

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن
ادرار کوچک(شاش)

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

زیر پای کسی را درآوردن-زیر پا کشی کردن

جیغ و ویغ-داد و فریاد

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

پا لب گور داشتن-بسیار پیر بودن-در شرف مرگ بودن

 

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

 

چارک-یک چهارم

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

از صدقۀ سرِ(از عنایت و لطفِ)

اگر و مگر کردن-شرط و بهانه آوردن
پا سبک کردن-زاییدن-زایمان کردن

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

از پاشنه در آوردن(به هر گوشه و کنار سر کشیدن)
از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)
 

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

تل و بل-جا به جا کردن-بالا و پایین کردن

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

بیرون رفتن-به توالت رفتن

بو گرفتن-بد بو شدن-بوی چیز دیگری را گرفتن

اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

 

از چیزی گلی چیدن(از چیزی بهره بردن)

آشی شدن(سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان)

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن

تن نما-نازک و نشان دهنده ی تن

خاک به دهنم-زبانم لال

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

دهنه سرخود-بی بند و بار

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

پیه سوز- پی سوز

از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

 
چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود
اشتر گربه(چیزهای نامتناسب با هم)

در معامله را گذاشتن-در قال را گذاشتن

چپ دادن-رد کردن

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه
جا نیاوردن-کسی را نشناختن
آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

چیز-آلت تناسلی

جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن

چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن

پا پی شدن-تعقیب کردن-در صدد تحقیق بر آمدن

جیره-سهم معین

 

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

خرابکار-اخلالگر-تروریست

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

 

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

 
آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن
به هزار زحمت-با رنج بسیار-با سختی فراوان

 

پس افتاده-بچه ی کسی

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

 

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

 

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن
زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال
از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)
حسرت به دلی-آرزومندی شدید

آدم بی‌سر و پا(متضاد آدم درست‌وحسابی)

 

چهار چنگول ماندن-نگا. چهار چنگول شدن

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

افتادن بچه(سقط شدن جنین)

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

 

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

خروس خوان-هنگام سحر

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

زپرتو-ضعیف-بی دوام

حرام و حرس-ریخت و پاش

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

پا در هوا بودن-نامعلوم بودن تکلیف

اطفال باغ-گل‌های تازه
بریز و بپاش-دم و دستگاه-خرج بسیار

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن
رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش

چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

خاکشیر یخ مال-خاکشیر که با یخ سایند تا حوب سرد شود و به بیمار دهند تا اسهالش قطع شود

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن
ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

 

بوق سگ-بسیار دیر وقت
چشم کار کردن-دیدن
خدا به سر شاهده-خدا بالای سر شاهد است
زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد
زاق-چشم زاغ چشم
آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن

جوغ-جوی آب

از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

حواله ی روی یخ-نگا. حواله ی سر خرمن

دندان شکن-قاطع-محکم

جا دار-وسیع-فراخ

 

 

دال به دال-پشت سر هم

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)
تبرک کردن-با برکت ساختن-خجسته کردن

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

 

 

حاجی ارزانی-گران فروش

بده بستان-داد و ستد-معامله
آینه‌ی کسی بودن(یکسره از کسی تقلید کردن)
چرند گو-یاوه گو

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن
به درک- به جهنم

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

زیر و زبر گذاشتن-حرکت گذاشتن برای حروف-اِعراب
ازخودراضی(متکبر، خود پسند)
پر روده-پرچانه-روده دراز
چین دادن-تابدار و شکن دار کردن
بالا کشیدن-مال کسی را به ناحق خوردن
دندان شکن-قاطع-محکم

حکیم جواب کرده-یتیم

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد
از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

بد خط-کسی که ناخوانا می نویسد

اتر خان رشتی-آدم پرافاده

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

دلمه شدن-بسته شدن

آب شدن و به زمین فرو رفتن-دود شدن و به آسمان رفتن

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

از پشت کوه آمدن-بی‌خبر از آداب و رسوم بودن-دهاتی بودن

بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

تو به تو-گوناگون-لا به لا

 

آتش بی‌باد-ظلم-می

 

بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

خیط کردن-نگا. خیت کردن

حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن
بی سواد-آن که نمی تواند بخواند و بنویسد-نادان و بی معلومات

 

دختر خانم-خطابی احترام آمیز برای دختران

آت و آشغال-وسایل کهنه و بی‌مصرف

 

جوجه فکلی-تازه کار و نا آزموده

آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

چهل منار-تخت جمشید

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

ته و توی چیزی را بالا آوردن-به اصل چیزی پی بردن-چیزی را تمام کردن

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

حلقه-واحد چیزهای گرد مانند دو حلقه فیلم-دو حلقه چاه

باب دندان-مناسب طبع و حال

آدم بی‌سر و پا-متضاد آدم درست‌وحسابی

خدا داده-دیم کاری

زانویی-زانو

در یک جوی نرفتن آب کسی با کسی-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

خال خالی-خالدار-دارای خال های بسیار

 

 

باش !-نگاه کن-ببین

دَم کردن-ریختن آب جوش روی چای و مانند آن و حرارت دادن آن ها-گذاشتن برنج جوشانده بر روی آتش تا آب آن بخار شود

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

پیش خر کردن-پیش از موعد خریدن

آب نخوردن(درنگ نکردن)

جواب سربالا-جواب منفی-جواب طفره آمیز

جُربزه-قدرت-توانایی

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن
 

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن
انگشت به دندان گزیدن(متحیر شدن، حسرت خوردن)

چله گرفتن-نگا. چله داری کردن

رد پا-جای پا-اثر

بال در آوردن-به سرعت رفتن-بسیار خوشحال شدن

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

 

پاک-به کلی-یکسره

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

زهکونی-اردنگی-تیپا

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

 

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

افسارگسیخته(سرکش)
خاطر خواه-عاشق-دل باخته

اسب چپ با همدیگر بستن(با هم کینه و دشمنی داشتن)

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن
چوب در چیزی کردن-تحریک کردن

زیر پای کسی را درآوردن-زیر پا کشی کردن
دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

خروس خوان-هنگام سحر

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

خیط کردن-نگا. خیت کردن

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا
اجابت کردن معده-قضای حاجت
رو شدن-آشکار شدن-فاش شدن

پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

جِر خوردن-پاره شدن

 

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد
از گلیم خود پا را درازتر کردن(از حد (توانایی) خود تجاوز کردن)

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

 

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده
جراندن-جر دادن-پاره کردن

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

دور-بار-دفعه-نوبت

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

تاب برداشتن-خم شدن-شکم دادن-لوچ شدن چشم

آب نخوردن(درنگ نکردن)

آتش بی‌دود-آفتاب-غضب

 
آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

از چپ و راست-از همه سو-از همه جا

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب
دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی
خوشاب-میوه ی پخته در آب و شکر-کمپوت

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

بیرون رفتن-به توالت رفتن

به پول رساندن-فروختن

جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن
تا-توانایی

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

بد گل-زشت-بد ترکیب
پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

 
چرخ و فلک-وسیله ای دایره شکل برای بازی با جایگاه هایی آویخته که هر یک یا چند تن بریکی از آن ها می نشیند و آن دایره بر گرد خویش می چرخد

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

به کله ی کسی افتادن-به سر کسی زدن-به وسوسه افتادن

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

ته و تو-کنه حقیقت-باقی مانده ی هر چیز

حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

البرز-بلندقامت-دلیر
دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

دور دست-جایی دور

پس کشیدن-به عقب کشیدن

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)

 

از دست کسی در رفتن-کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن
راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

چه مرگته ؟-چه دردی داری ؟

خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد

 

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

بِدو بِدو-با شتاب-سریع

از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن

دستبرد زدن-دزدیدن-غارت کردن

بنده منزل-خانه ی من

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن

جگر-عزیز-عزیز دلم

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن
آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

زاغ چشم-کسی که چشمان آبی رنگ دارد

آفتاب را به‌گز پیمودن-کوشش بی‌هوده کردن

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

روده گشاد کردن-سکسکه کردن

آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)

 

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

زیر سر داشتن-آماده شدن
بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن
پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

آبِ سیاه(نیمه کوری)
زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط
آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن
 

خون گرم-خوش برخورد-با عاطفه-پر مهر

حساب کشیدن-حساب خواستن

زنگوله پای تابوت-فرزند مرد یا زن پیر

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

چش شده ؟-او را چه شده است ؟
از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)
تُخس-ناقلا-شیطان-شرور
پختن کسی-کسی را برای کاری آماده کردن

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد

آش هفت جوش(قضیه‌ی پیچیده)

از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)