فهرست کامل فرهنگ لغت مردم کوچه و بازار قسمت سوم

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن
 

خرسک-نوعی فرش

پا به پا کردن-مردد بودن-درنگ کردن

 

پیش کنار-بیضه-خایه
جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

دو دو کردن-دویدن

حال و احوال-وضعیت-کیفیت

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن

چاله-گودال کوچک-دردسر-اشکال

آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

از پاشنه در آوردن-به هر گوشه و کنار سر کشیدن

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

دوره-مهمانی-زمانه
خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد

بِدو بِدو-با شتاب-سریع

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

تلَکه-پول یا چیزی که با فریب و چاپلوسی از کسی بگیرند

دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی
آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

چنبره زدن-حلقه زدن

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد
حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد
آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

 

خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

چال افتادن-گود شدن

 
چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن
چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

 

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

خرس-چاق و درشت-تنومند

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن

 

رو شدن-آشکار شدن-فاش شدن

دست و پا-توانایی-عُرضه

 
اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند
از کسی حساب بردن-از کسی ترس داشتن
چرک نویس-نوشته ی نخستین که ممکن است بازبینی و ویرایش شود

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

دست و پا گیر-مزاحم-مانع از کاری

بی صاحاب مانده-صاحب مرده-وامانده

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی

جا آمدن حواس-به هوش آمدن

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

پا-حریف

ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

حلال واری-نگا. خلال وار
چروک انداختن-چین انداختن

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

از آب و گل در آمدن(مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن، بزرگ شدن کودک)

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن

دور از شما ب-لانسبت

 

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

آشنا روشنا(دوست آشنا)

آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

خدا-بسیار زیاد-فراوان

 

این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

خود را به نفهمی زدن-تظاهر به نفهمیدن کردن

دو پول-مبلغ بسیار ناچیز و اندک
دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

ابرو فراخی-خوشدلی-گشاده‌رویی
آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

دیمی حرف زدن-سخن گفتن بدون اندیشیدن-حرف بی هوده و مفت زدن

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

تَک تَک-یکی یکی-جدا جدا

چله ی تابستان-گرمای سخت

در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

 

ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

دوسیه-پرونده

چفت کردن-با زنجیر بستن

خوشگلک-با خوشگلی اندک

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود
از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)

خیار چنبر-نوعی خیار

چماق-چوبدست-گرز

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

خیر ندیده-نفرینی است به معنی امیدوارم خیر نبیند

خندق بلا-شکم

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن
به سر دویدن- با سر رفتن

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

 

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

 
از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

حاجی خرناس-لولو
حدمتکار-مستخدم

خشکه پز-نانوایی که نان هایی از قبیل نان روغنی-قندی-شیرمال-پنجه ای و مانند آن ها می پزد
از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

حاجی ارزانی-گران فروش

چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

جا افتادن-سر جای خود آمدن

از دست دادن(گم کردن)

جک و جانور-جانوران موذی مانند عقرب و رطیل و کرم و مانند آن ها

بازداشتی-زندانی موقت

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است
دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

حیوون-نگا. حیوان

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

 

خروار-کنایه از مقدار زیاد

تارتنک-عنکبوت-کارتنک

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

احدالناس-کسی-فردی
این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)
تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

 

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

دَمب چیزی را چسبیدن-کاری را پی گیری کزدن و ادامه دادن

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد

بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

حمله ای-مبتلا به بیماری غش

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

پشمالو-دارای موهای بسیار

آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

پینه زدن-وصله کردن

رومیزی-منسوب به میز

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

بار گردن کسی گذاشتن-کاری را به زور و اصرار به عهده ی کسی گذاشتن

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی
چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی
زنجیر زن-کسی که در ماه محرم به پشت خود زنجیر می زند

خیک محمد-آدم چاق و فربه

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

زور چپان کردن-به زور در جایی فرو بردن
دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

 

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

تپق زدن-بیرون شدن بی اراده ی کلمه از زبان-چیزی جز مقصود گفتن

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

ته نشین-رسوب کرده

پیچ دادن-چیزی را پیچاندن-به گردش در آوردن

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

 

 

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

 

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

زور چپان کردن-به زور در جایی فرو بردن

چند منه ؟-به شوخی به کسی که دیر می آید و زود می رود می گویند: آمدی بگی چند منه ؟

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

تپق زدن-بیرون شدن بی اراده ی کلمه از زبان-چیزی جز مقصود گفتن

 

به پول رساندن-فروختن

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

اجباری-خدمت سربازی

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

 

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

حق دادن-تایید کردن

 

پرچانه-پرگو-روده دراز-وراج

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

دندان طمع از چیزی کشیدن-از چیزی چشم پوشیدن-دست کشیدن-رها کردن

 

حق دادن-تایید کردن
اشک خنک-گریه‌ی ساختگی

دل-معده

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

 

 

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن

خودمانی-صمیمی-یکدل

جای پا-اثر-نشانه-رد

دست کم-حداقل

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)

آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)
برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال
زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا

رودرواسی-رودربایستی

از قدیم ندیم‌ها-از گذشته‌های دور

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)

دیم کاری-کشاورزی دیم

جنس کسی خرده شیشه برداشتن-آب زیر کاه بودن-حقه باز بودن

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده

در خود را گذاشتن-سکوت کردن-خفه شدن
دخالت کردن-در آمدن در کاری

پُخت کردن-پختن

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن

آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)
الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

الو گرفتن(آتش گرفتن، (کنایه از شدت خشم و عصبانیت))
از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن

تار و مار-متفرق-پراکنده

خاصه پز-نانوایی که نان خوب می پزد

اروای ننه‌ات-ارواح بابات

چارقد-روسری زنانه
تخته پوش کردن-پوشانیدن سقف و مانند آن با تخته

حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

دمپایی-کفش راحتی خانه

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن
روی دوش کسی سوار شدن-بر کسی مسلط شدن

چاخان پاخان-دروغ

چشم بندی-شعبده بازی-تر دستی

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

دوا درمان-مداوا-معالجه

تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

تخمی-به درد نخور-بی مصرف

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

 

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

تپه ماهور-زمین ناهموار

 
دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

ته آواز-صدای نسبتن خوب

از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

از شیر گرفتن-به دوره‌ی نوزادی پایان دادن

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

رد پا-جای پا-اثر

زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها

اصل‌ کاری(مهم‌ترین چیز یا شخص)
دندان-گاز

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

 
استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ
 

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

ریز بافت-پارچه یا فرش طریف

بد زبان- بد دهن

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

 
اوضاع کسی را بی‌ریخت کردن-زندگی کسی را آشفته کردن-کاسه کوزه‌ی کسی را به‌هم ریختن
خرد و خاکشیر-ریز ریز و ذره ذره شده-از پا درآمده
چشم زهره-ترس
از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن

 

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان

دریافت-گرفتن-ادراک

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

اهل دود-سیگاری

چغلی کردن-شکایت کردن

پِی-دنبال

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

 
تا کش به کشمش می خوره-هنوز چیزی نشده-سر کوچک ترین بهانه
بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

 

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

چاق بودن دماغ کسی-سالم و سرحال بودن

 

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن

 
جای مهر گذاشتن-چیزی را به عمد در جایی گذاشتن تا به آن بهانه دوباره به آن جا آمدن

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

احوال گرفتن(جویای حال شدن)
چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه
ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

آب و خاک(میهن، دیار)
دُم بریده-زرنگ و ناقلا-بدجنس
زیر ابرو برداشتن-آرایش ابرو از طریق برداشتن موهای زاید زیر ابرو

رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن

حساب سوخته-بدهی قدیمی
از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

دَم ِ قیچی-بریده ها و ریزه های پارچه