مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 393

جراندن-جر دادن-پاره کردن

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)
روغنی-آلوده به روغن

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن
دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها
آش شله‌قلمکار(بی‌نظم و قاعده)
 

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

 

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

بد تا کردن-بد رفتار کردن-بد معامله کردن

باد گرفتن-مغرور شدن

پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن

جور به جور-نگا. جوراجور

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

دلجور-همدل

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

چپ رو-تند رو

پرت افتادن-دور و تنها افتادن

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی
ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

خش افتادن-خراش افتادن

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

چوب پا-دو چوب بلند که پا در میان آن ها کنند و با آن ها راه روند
حساب کشیدن-حساب خواستن
پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

زبر و زرنگ-چابک و فرز

 

بردن از رو- از رو بردن

بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار
دوری-ظرف غذاخوری پهن

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند
دبش-گس-دارای مزه ی ترش و گزنده

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

حال کردن-لذت بردن

زیر آبی-زیرآبکی

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست

حساب سوخته-بدهی قدیمی
خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری

بزرگداشت-احترام-تکریم

آستین از چشم برداشتن-آشکارا گریستن

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

خرت و پرت-اثاثه ی کم بها-خرده ریزه

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

 

چس خور-آدم خسیس-بخیل
آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

بادکنک-کیسه ی نازک لاستیکی که آن را باد کنند و برای بازی به کودکان می دهند

ازرق شامی(اخمو، ترشرو)

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی
باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن
چادر خانه-چادری که زن در خانه می پوشد

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

خیکی-آدم چاق و فربه

 

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

 
چیله جمع کردن-گردآوردن چیله

خبر مرگش-خدا مرگش بدهد

خلاف شرع-ضد قانون شریعت

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

خداپسندانه-مورد پسند خدا
باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

چای نیک-قوری و کتری چای

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن
حساب انگشت بالا-حساب ساختگی

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

 

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

پابوس-زیارت

 

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

چغندر پخته-لبو

 

دماغ سوخته شدن-بور شدن-خجالت زده شدن-ناکام شدن

از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن

چروک انداختن-چین انداختن

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

 

ازرق(چشم زاغ)

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن

زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد

تنه زدن-با تنه به کسی ضربه زدن

چهار چوب-محدوده-قاب

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

پاچین-دامن زنانه

دست و دل کسی به کار نرفتن-میل به کار نداشتن
زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه

تاخیر بردار-قابل عقب انداختن

خورش خوری-ظرفی که در آن خورش می ریزند
تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

ژست دادن-تنظیم وضع و حالت و قیافه برای عکس گرفتن

 

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

حق و حساب دادن-رشوه دادن-آجیل دادن

خوش لباس-نگا. خوش پوش

برآورد-تخمین

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

جوخه ی آتش-جوخه ای که مامور تیراندازی است

 

بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب
از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن
چَک-سیلی-کشید

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

خال به خال-خال خال

 
تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

خرج راه-هزینه ی سفر

 

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

اشک تمساح-گریه ی دروغین

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

 

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند
زنبور زدن-نیش زدن زنبور

چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

زرد آلو عنک-نوعی زردآلوی نامرغوب و ترش
 

تیار-درست و آماده

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

تو سری زدن-تحمیل عقیده با دشنام و اهانت
دراندشت-وسیع-بی سر و ته

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

 

در هم لولیدن-توی هم رفتن

چک و چیل-لب و لوچه

 

بنده منزل-خانه ی من

آدم ثانی-حضرت نوح

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن
پار-فرسوده و اوراق-مجروح

پیش افتادن-جلو زدن-سبقت گرفتن

چانه لغ-نگا. چانه شل

زیر دُم سُست-زن منحرف

 
آستین تر داشتن-بسیار گریه کردن

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

تو جوال رفتن با کسی-با کسی به مبارزه برخاستن

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار

جد و آباد کسی را گفتن-آبا و اجداد کسی را دشنام دادن

 

 
چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن
آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

از گرد راه رسیده(تازه‌وارد، هنوز به کار دیگری نپرداخته)

پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند
چله ی تابستان-گرمای سخت

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

 

 

آب آتش مزاج(می سرخ)

پَر دادن-دل و جرات دادن-مفت و مسلم از دست دادن

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

از بای بسم الله تا تای تَمَت-از اول تا آخر-از سیر تا پیاز

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

ایراد بنی‌اسرائیلی(بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت)

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

زبان گرفتن-کسی را با زبان خوش آرام کردن

 
خر در چمن-آوای ناهنجار-هرج و مرج
خرد و خاکشیر-ریز ریز و ذره ذره شده-از پا درآمده
آتش‌پا(فرز و چالاک، بی قرار)

ارنعوت(آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف)

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

خون دماغ شدن-خون از بینی جاری شدن
دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری
رفوزه-رد شده در امتحان-مردود
به عرب و عجمی بند نبودن-هیچ پشت و پناهی نداشتن

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

چشم نازک کردن-ناز و افاده کردن

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن
پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

خدا نگهدار-خدا حافظ

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

 

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

 

 

جور کردن-یکسان کردن-فراهم کردن

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

راحت کردن-کشتن
ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

از گردۀ کسی کار کشیدن-کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن

حیدری و نعمتی-گروه های دشمن هم

چای کار-کشت کننده ی چای

انگشت‌پیچ-نوعی گز رقیق

دخالت کردن-در آمدن در کاری

 

پوزه ی کسی را به خاک مالیدن-کسی را شکست دادن

بارانداز-جای پیاده کردن بار

خیز برداشتن-جستن-آماده ی حمله شدن

تنبان درآر-بی حیا-دریده

پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

 

دوری-ظرف غذاخوری پهن

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)

خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل

خیال باف-مالیخولیایی-کسی که همواره در عالم خیال به سر می برد و عملی نمی کند
بزنگاه-نقطه ی ضعف-سر وقت-موقع حساس-زمان مناسب

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی
جایی-مستراح-توالت

دستک-دفتر حساب

 

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن-تمایل شدید داشتن-به طمع افتادن
 

راه آهن-دو خط آهن موازی که قطار بر آن حرکت می کند

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

از نان خوردن افتادن(نان کسی آجر شدن)
آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

آب تاختن(پیشاب کردن)

افتادن بچه-سقط شدن جنین

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

پاپی شدن کسی-به کسی ایراد گرفتن-کسی را اذیت کردن

 

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

الیسون و ولیسون-وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند

 

اسباب‌کشی-نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)
خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی
از دهان در رفتن-پریدن حرفی از دهان-بدون پیش‌بینی سخن راندن

بد قلق-بد عادت-بد ادا

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

تازه کردن گلو-چیزی نوشیدن و سرحال آمدن

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی
از تو چه پنهان-راستش را بخواهی
دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار

 

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

خایه دار-با جرات-شجاع
ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز
بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

 

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند
آب شیراز-شراب
بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن
تو دل شیر رفتن-جرات فراوان داشتن

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

خنگ خدا-نادان و کودن

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)
 

 

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

حمام زنانه-جای پر سر و صدا و شلوغ

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن

پاچین-دامن زنانه

زیر تبری-کنده ای که هیزم شکن روی آن با تبر هیزم می شکند

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

پیله ی کسی به کسی گرفتن-کسی را اذیت کردن

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

ابزارفروشی-فروشگاه وسایل خاص و ابزار یدکی

زرت و زورت-زرت و پرت

صدایی برای نهیب زدن و راندن سگ

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

خِر-حنجره-گلو

انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته

پاتال-سالخورده-پیر
پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن

 

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

از خرس مویی کندن(از مردم خسیس چیزی درآوردن، هرچند ناچیز باشد)

دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

جیغ و ویغ-داد و فریاد

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

 

رضا شدن-راضی شدن

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه
تخته زدن-پنبه زدن
چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

دو به دو-دو تا دو تا

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

دیر کرد-تاخیر-تعویق

حقه باز-شعبده باز-تر دست-مکار

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

دایی قزی-دختر دایی

از پس چیزی (کسی) بر آمدن(توان انجام کاری را داشتن، توان هماوردی با کسی را داشتن)
دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها
چول شدن-بور شدن در بازی-شرمنده شدن
 

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

آتشی-تندخو-زودخشم

خشک خشک توش کردن-در مقابل کسی شدت عمل به خرج دادن-کسی را سخت آزردن

خاطره-یادگار

این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند
تو ذوق کسی خوردن-از سخن یا رفتاری دمغ شدن

دست پاچه-شتاب زده-مضطرب

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

پشتی-بالش-حمایت

حق التدریس-مزد آموزگار

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

چیز فهم-عاقل و فهمیده

ریز حساب-جزییات صورت حساب-اقلام جزء سیاهه

حرام کردن-تلف کردن-از میان بردن نتیجه و فایده

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

خوش لباس-نگا. خوش پوش

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

برخوردن به کسی ،-به نطر کسی ناپسند آمدن-به کسی گران آمدن-احساس اهانت کردن-با کسی دیدار کردن

 
جیک در نیاوردن-صدایی در اعتراض بر نیاوردن-کم ترین اعتراضی نکردن

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

دُم به دست دادن-بهانه به دست دادن-خود را گیر انداختن

زیر پوست کسی آب رفتن-چاق شدن-ثروتمند شدن

 

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

خودآموز-بدون آموزگار

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد
بخار-توانایی-شایستگی

 
ازخودراضی(متکبر، خود پسند)