بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 17

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

آلاپلنگی-مثل پوست پلنگ-گل باقالی

جی جی باجی-صمیمیت بسیار زیاد ولی غیر واقعی

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس
پشت کسی باد خوردن-دلسرد شدن از کاری پس از مدتی استراحت یا بیکاری-از دل و دماغ افتادن

پاره شدن چرت ب-ا امری نامنتظر روبرو شدن-جا خوردن

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

 
آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

به پیش-فرمان نظامی برای حرکت سپاهیان به جلو

انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)
خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن
تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

راست راستی-حقیقتن-واقعن
آب در هاون کوفتن(کار بی‌هوده کردن)

 

پادو-شاگرد دکان-کسی که کارهای سرپایی را انجام می دهد

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

دست به آب-داشتن ادرار-دستشویی-توالت
پا را از گلیم خود فراتر گذاشتن-از حد خود گذشتن

رک نگاه کردن-رک رک نگاه کردن

خرمن-انبوه و پرپشت

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

پرند-حرف بی هوده

 

دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

حساب کشیدن-حساب خواستن

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

 

ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

خاور زمین-قاره ی آسیا

آشغالی-سپور

باش !-نگاه کن-ببین

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

جاشو-باربر

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

آبدست(ماهر، استاد)

از دولت سر(به لطف کسی، از برکت وجود کسی)

 

دست کم-حداقل

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

 

اطفال باغ-گل‌های تازه

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

در خط چیزی بودن-در فکر و نقشه ی کاری بودن

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن

بر ملا شدن-آشکار گشتن

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

چُرت-خواب کوتاه

 

دبه کردن-دبه در آوردن

زینه-پله

این خط و این نشان-عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری-نگویی که نگفتم.

رفوزه-رد شده در امتحان-مردود

از نفس افتادن(بسیار خسته و مانده شدن)

برو برگرد-چون و چرا

پُرسه-مراسم دیدار با بازماندگان کسی که مرده باشد برای گرامیداشت او

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

بابا شمل-لوطی-داش مشدی

خِل-خلط بینی

 

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

خپله-چاق و کوتاه قد

تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

آل-موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول
 

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

خال خالی-خالدار-دارای خال های بسیار
دو پشته-دو ردیفه-دو ترکه

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

پس دوزی-دوختن پشت لباس با دست

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

 

آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

راست راستی-حقیقتن-واقعن

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

دماغ را بالا کشیدن-اظهار نارضایتی کردن

 

زهکونی-اردنگی-تیپا

آفتابی کردن-پدیدار کردن

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی
تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

باد توی گلو انداختن- باد به غبغب انداختن

چپری آمدن-زود آمدن

چوروکیدن-چوروک خوردن-چین برداشتن

بی معنی- بیخود

اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

دبه کردن-دبه در آوردن

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

ریغ زدن-خراب کردن-کثافت کاری کردن

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

ترگل ورگل-خوش سر و وضع-تر و تمیز
باد توی سرنا کردن-اسرار کسی را فاش کردن

حسرت-آرزوی سخت-خواهش بزرگ

حرف توی دهن کسی خشک شدن-از سخن گفتن باز ماندن

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق

بقچه بندی-ران چاق

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

خاک پاک-زادگاه

برادر زاده-فرزند برادر

 
برخورد کردن به رگ غیرت کسی-ناگوار آمدن حرفی یا کاری-گران آمدن-احساس اهانت کردن

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

انداختنی(جنس نامرغوب)

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)
آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

پات-بی آبرو-بی تربیت

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

دو رگه-از دو نژاد محتلف

حرف شنو-سر به را-مطیع

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

چایمان کردن-سرما خوردن-چاییدن

راه خود را کشیدن و رفتن-بی هیچ مقاومت و اعتراضی جایی را ترک کردن

چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای
پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

 
بی فک و فامیل-بی کس و کار
پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

آتشی(تندخو، زودخشم)

از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

دست به کار شدن-آغاز به کار کردن

پیش کردن در-بستن در

بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

 

 

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

آتش‌پا-فرز و چالاک-بی قرار

رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان

چیلک دان-چینه دان

 
دک شدن-جیم شدن-ناپدید شدن

جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

ارواح شکمت-ارواح بابات

ته و تو-کنه حقیقت-باقی مانده ی هر چیز

آیَم سایَم-گاه‌کاهی

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن

اوراق(قراضه، اسقاط، ازکارافتاده)

 

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

بی ریخت-زشت-بد ترکیب

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

در دست-آماده-حاضر

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس
از گلیم خود پا را درازتر کردن(از حد (توانایی) خود تجاوز کردن)

رج کردن-رج بستن

انگشت به دندان گزیدن(متحیر شدن، حسرت خوردن)

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

بار سرکه- ترش ابرو

 
جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح

 

خوش ترکیب-نگا. خوش تراش

چاله میدانی-صفت آدم های بی ادب و بی فرهنگ

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

 
از رو بردن-خجالت دادن-مقاومت حریف را در هم شکستن
 

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

باطله-چیزی که ارزش خود را از دست داده است

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

حق-باج سبیل-رشوه
آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن

 
دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

پیچه-نقابی که در گذشته زنان بر روی می گذاشتند

آسمان تا زمین-تفاوت بسیار

آتش به جان ( گور) گرفته(ذلیل‌شده، ورپریده)

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

خال به خال-خال خال
بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن

زیر دم سستی-انحراف اخلاقی

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

خوش خوشان-اندک اندک-به تدریج-کم کم

رحمت به . . .-صد رحمت به-هنگام برتری دادن چیزی به کار می رود: رحمت به آب حمام

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

برداشتن-قبول کردن-اختیار کردن

پاشنه بخواب-کفش راحتی
آشغالی-سپور
زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

بیخ خِر کسی را چسبیدن-کسی را مقصر شناختن

آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

پات-بی آبرو-بی تربیت

رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی

جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

بغل گرفتن-در آغوش گرفتن
آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

پشت بام-سقف بیرونی بام

دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

جود-یهودی-حهود

 

از عزا در آوردن(به دوره‌ی عزاداری پایان دادن)

پنبه شدن رشته-باطل و بی هوده شدن کار

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

چاووش-کسی که به هنگام رفتن زایر به زیارت اشعار مناسب می خواند

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

راه به ده بردن-حاصلی داشتن-موفق شدن

 

 

 

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

تعطیل بردار-تعطیل شدنی

دیر فهم-کند ذهن-کودن

چرک و خون-چرک آلوده به خون

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

جان من و جان شما-سوگند به جان من و شما

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

رفوزه-رد شده در امتحان-مردود

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

زبیل-آشغال-زباله
چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

چرکمُرد-پر چرک و کثیف
آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)

دوری-ظرف غذاخوری پهن

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن
از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن
 

آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)

اُریب-کجکی-یک بر-یک ور

تخم مرغ عسلی-تخم مرغی که در آب گرم نیم پز شده است

دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود

ریزه کار-باریک بین-دقیق-زیرک

 

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

خلا-مستراح

 

 

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

دنیا پسند-آن چه که همه بپسندند

خاله بی بی-نوعی آش

 

آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

زیر اخیه رفتن-به نفع کسی به کاری تن دادن

رو دست کسی بلند شدن-از کسی پیشی گرفتن-با کسی رقابت کردن

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

دل آب شدن برای چیزی-بسیار مشتاق چیزی شدن
به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

تی تیش مامان-ی بزک کرده-تر و تمیز-شسته و رفته-عزیز دردانه
دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

دلگشاد-بیرون آمده از غم و اندوه

زوار-زه وار-چیزی شبیه به زه

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

رفتن توی بحر چیزی یا کسی-در چیزی یا رفتار کسی دقیق شدن

دو ترکه سوار شدن-دو پشته سوار شدن

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

 

دیر فهم-کند ذهن-کودن

ترید- تلیت

دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

به جهنم-به درک-خوب شد که چنین شد-خوب است که چنین بد است

 

آشغالی(سپور)

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)